Ở trung tâm Thủ đô Hà Nội, Phường Cửa Nam là một không gian lưu giữ nhiều lớp ký ức đô thị, nơi giá trị thẩm mỹ và sinh hoạt truyền thống được bảo tồn và phát huy qua thời gian. Nghệ thuật thị giác tại đây không chỉ góp phần định hình bản sắc kiến trúc mà còn phản ánh diện mạo một Hà Nội cổ kính đang từng bước chuyển mình trong nhịp sống hiện đại.

UBND phường Cửa Nam đã tổ chức tọa đàm ‘Phát huy di sản nghệ thuật thị giác ở phường Cửa Nam’ tại Trường THCS Trưng Vương. Chương trình có sự tham gia của các chuyên gia, nhà nghiên cứu và lãnh đạo địa phương. Phát biểu khai mạc, bà Phạm Ngọc Thúy, Trưởng phòng Văn hóa – Xã hội phường Cửa Nam cho biết, tọa đàm nhằm cụ thể hóa các nội dung thuộc Chương trình 06-CTr/TU ngày 17/3/2021 của Thành ủy Hà Nội về ‘Phát triển văn hóa, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, xây dựng người Hà Nội thanh lịch, văn minh giai đoạn 2021-2025’; Nghị quyết số 09-NQ/TU, ngày 22/2/2022 của Thành ủy Hà Nội về phát triển công nghiệp văn hoá trên địa bàn Thủ đô giai đoạn 2021-2025, định hướng đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045.

Di sản nghệ thuật thị giác là những giá trị lịch sử, văn hóa, thẩm mỹ được thể hiện qua các hình thức có thể cảm nhận bằng thị giác như hội họa, kiến trúc, điêu khắc, nhiếp ảnh, sắp đặt… Họa sĩ, nhà nghiên cứu Trần Hậu Yên Thế cho biết: ‘Một bức tranh không chỉ là tác phẩm nghệ thuật, mà còn là hiện vật văn hóa, phản ánh kỹ thuật, thẩm mỹ và câu chuyện lịch sử.’ Tại phường Cửa Nam, những lớp di sản ấy được thể hiện đậm nét. Từ các bảo tàng như: Bảo tàng Lịch sử Quốc gia, Bảo tàng Phụ nữ, Bảo tàng Công an Nhân dân… đến những công trình kiến trúc thời Pháp thuộc như: Khu Đấu Xảo, nhà ga Hàng Cỏ, Trường Mỹ thuật Đông Dương (nay là Đại học Mỹ thuật Việt Nam) hay Trường Trung học cơ sở Trưng Vương, mỗi địa điểm đều góp phần tạo nên một hệ sinh thái thị giác đa tầng giữa lòng Hà Nội.

Các chuyên gia cho rằng, di sản nghệ thuật thị giác không chỉ là ký ức cần lưu giữ mà còn là chất liệu sáng tạo trong công nghiệp văn hóa, tạo cảm hứng cho sản phẩm du lịch, thiết kế và nghệ thuật ứng dụng. Từ đó, một số gợi ý thực tiễn đã được đưa ra như: Ứng dụng công nghệ trình chiếu, đồ họa tương tác, kể chuyện bằng hình ảnh thông qua không gian triển lãm và trải nghiệm trực tiếp.

Về phía chính quyền, bà Phạm Ngọc Thúy cho rằng, bảo tồn và phát huy di sản nghệ thuật thị giác cần gắn với giáo dục cộng đồng, xây dựng thương hiệu địa phương và phát triển các sản phẩm văn hóa có giá trị ứng dụng cao. ‘Với tiềm năng di sản sẵn có, phường Cửa Nam hoàn toàn có thể phát triển các tuyến du lịch di sản, thúc đẩy sản xuất thủ công mỹ nghệ, hoặc tổ chức các sự kiện nghệ thuật quy mô nhỏ nhằm gắn kết người dân với di sản’, bà Phạm Ngọc Thúy nhấn mạnh.

Trong bối cảnh Hà Nội thúc đẩy phát triển văn hóa theo hướng công nghiệp sáng tạo, phường Cửa Nam với chiều sâu lịch sử và vị trí trung tâm có thể trở thành mô hình mẫu trong bảo tồn và phát huy di sản nghệ thuật thị giác.

Triển lãm ‘Cửa Nam giao hòa – Cửa ngõ văn hóa, kết nối di sản, đổi mới sáng tạo’ là một hoạt động văn hóa nghệ thuật giàu ý nghĩa chính trị-xã hội, hướng tới chào mừng Đại hội Đảng bộ các cấp. Sự kiện này không chỉ góp phần củng cố niềm tin của nhân dân vào sự lãnh đạo của Đảng mà còn khẳng định giá trị con đường mà Chủ tịch Hồ Chí Minh đã lựa chọn.

Với chủ đề ‘Cửa ngõ văn hóa – Kết nối di sản – Đổi mới sáng tạo’, triển lãm mở ra không gian chiêm nghiệm về giá trị lịch sử, nghệ thuật của các công trình kiến trúc thời Đông Dương trên địa bàn phường Cửa Nam (Hà Nội). Tại đây, nhiều hình ảnh tư liệu quý tái hiện dấu ấn của Đại học Đông Dương, Cung Đấu Xảo, Cổng Bảo An Binh, cùng các tác phẩm mỹ thuật như phù điêu Nông nghiệp và Ngư nghiệp được phục dựng từ nguyên mẫu của Trường Mỹ thuật Đông Dương.

Không gian nghệ thuật được sắp đặt sáng tạo, nổi bật với các cụm ảnh tương tác như ‘Cảm thức Đông Dương’, ‘Song xưa phố cũ’, ‘Mạch Đông Dương’ mang đến góc nhìn từ trên cao, kết hợp yếu tố di sản và công nghệ hiện đại. Qua đó, triển lãm không chỉ giúp người xem hiểu rõ hơn về giá trị lịch sử, văn hóa của các công trình kiến trúc thời Đông Dương mà còn thấy được sự giao hòa giữa quá khứ và hiện tại.

Trong khuôn khổ triển lãm, hai buổi tọa đàm chuyên đề cũng được tổ chức. Họa sĩ, nhà nghiên cứu Trần Hậu Yên Thế chia sẻ về lịch sử biểu tượng Thành huy Hà Nội trên trán nhà Trường Trưng Vương và vai trò của Cung Đấu Xảo trong phát triển văn hóa và thương mại. Một tọa đàm khác giới thiệu dự án ‘Cảm thức Đông Dương’ tại tòa nhà 19 Lê Thánh Tông. Những buổi tọa đàm này không chỉ giúp người tham gia hiểu rõ hơn về giá trị của di sản văn hóa mà còn thảo luận về cách bảo tồn và phát huy những giá trị đó.

Phát biểu tại sự kiện, Bí thư Đảng ủy phường Cửa Nam Phạm Tuấn Long nhấn mạnh: Việc bảo tồn và phát huy di sản văn hóa ở mỗi địa phương cần được thực hiện trên nền tảng những giá trị quý báu do các thế hệ đi trước để lại. ‘Bảo tồn di sản văn hóa là nhiệm vụ lớn, xuyên suốt trong nhiều nghị quyết Trung ương, và chắc chắn Hà Nội sẽ là một trong những địa phương tiên phong. Chúng tôi tin rằng nếu đi đúng hướng, di sản sẽ không chỉ được giữ gìn mà còn thực sự sống, tạo ra giá trị mới và trở thành động lực phát triển bền vững cho công nghiệp văn hóa Thủ đô’.

Cách tiếp cận mới của phường Cửa Nam trong bảo tồn di sản đã bám sát định hướng phát triển Thủ đô, được nêu rõ tại Nghị quyết số 15-NQ/TW ngày 5/5/2022 của Bộ Chính trị về phương hướng, nhiệm vụ phát triển Thủ đô Hà Nội đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045. Tinh thần này cũng được tiếp nối và mở rộng trong các nghị quyết mới của Trung ương, nhằm tạo nền tảng toàn diện cho phát triển đất nước trong bối cảnh kỷ nguyên số và hội nhập sâu rộng.

Triển lãm ‘Cửa Nam giao hòa – Cửa ngõ văn hóa, kết nối di sản, đổi mới sáng tạo’ là hoạt động điểm nhấn trong tiến trình chuẩn bị Đại hội Đảng các cấp tại phường, đồng thời là một cách làm thiết thực nhằm đưa các giá trị văn hóa lịch sử trở thành nguồn lực phát triển. Từ vốn di sản phong phú, phường Cửa Nam đang định hướng hình thành không gian văn hóa sáng tạo, phát triển các tour du lịch di sản, không gian trưng bày nghệ thuật, sản phẩm thủ công mỹ nghệ, hướng đến xây dựng thương hiệu địa phương gắn với công nghiệp văn hóa.

Sự kiện được tổ chức tại Trường Trung học cơ sở Trưng Vương (26 Hàng Bài, Hà Nội), mở cửa từ nay đến hết ngày 5/8 để phục vụ đông đảo người dân và du khách đến tham quan, trải nghiệm. Đây là một cơ hội để người dân và du khách hiểu rõ hơn về giá trị lịch sử, văn hóa của Hà Nội nói riêng và Việt Nam nói chung.